Cruijff wijst Jol de weg

‘Het kan niet zo zijn dat mijn zoon niet weet wie Cruijff is’

Onder trainer Martin Jol speelt Ajax weer mee om de hoofdprijzen. ‘Met de kennis van nu had ik het aan het begin van het seizoen anders gedaan.’

De spreekkamer van Martin Jol is misschien 9m2. Ramen zitten er niet in, er staat wel een bureau met wat pennen en een schrift, aan de muur hangt een bord met magneetjes die voetballers voorstellen en een elftalfoto van Ajax. Zelf heeft Jol bij zijn behuizing vier portretten opgehangen die voor hem een extra betekenis hebben. Ze vertellen het verhaal van het verleden, het heden en de toekomst die Jol bij Ajax voor ogen heeft.

Portret 1: Johan Cruijff

‘Er zijn maar twee sporters in mijn leven geweest die mij echt hebben kunnen ontroeren: Muhammad Ali en Johan Cruijff. Als ik hen in actie zag, kreeg ik hetzelfde gevoel dat je weleens hebt wanneer je met de hele familie bij een belangrijke gebeurtenis naar het Wilhelmus luistert. Toen mijn zoon tien werd, heb ik hem apart genomen. Hij wist eigenlijk niet goed wie Cruijff was, had hem nog nooit zien spelen. Toen heb ik beelden bij elkaar gezocht en hebben we samen naar een dvd zitten kijken. Dat móést gebeuren, vond ik. Het kan toch niet zo zijn dat mijn eigen zoon niet weet wie Johan Cruijff is?’

Volgens Jol is de grandeur en de uitstraling van Ajax voor een groot deel te danken aan het icoon. ‘Wat zou er zijn gebeurd als Cruijff niet vanuit Betondorp Ajax was binnengelopen? Ik denk dat deze club nooit zo groot was geworden als ze nu is. Veel oud-spelers die het net niet hebben gehaald, ontlenen hun status aan het feit dat ze ooit met of tegen Cruijff hebben gespeeld. Als ze dat niet hadden gedaan, waren zij redelijk anoniem de geschiedenis in gegaan.’

Ajax-museum

De taak van Jol is om met Ajax weer wat dichter bij de historie te komen. ‘Vlak voor de wedstrijd tegen Juventus ben ik met de selectie naar het Ajax-museum gegaan. Leuke afleiding, dacht ik. Maar dan zien ze toch al die bekers staan. Niet dat de jongens onder de indruk waren, maar het is lastig als je in een ontwikkelingsproces zit met een selectie. Het hele stadion hangt vol met het verleden, net als bij Tottenham Hotspur. Maar daar hebben ze vroeger de UEFA Cup en de Europa Cup II gewonnen, Ajax heeft vier Champions Leagues en twee wereldbekers achter glas staan.’

‘Die successen zijn wel van een andere tijd. Hoeveel geld had je destijds nodig om een Europese hoofdprijs te kunnen winnen? Ik heb een van onze vorige voorzitters horen zeggen dat ze nog geen cent hadden om kerstkaarten te sturen. Maar die armoede heeft er ook voor gezorgd dat Ajax afhankelijk van de jeugdopleiding werd en dáárdoor de absolute top heeft gehaald.’

De eigen academie is altijd de levensader van Ajax geweest, dat zal volgens Jol in de toekomst niet anders zijn. Maar de tijden zijn veranderd, de aantrekkingskracht van de grote voetballanden doet piepjonge spelers al besluiten om Nederland te verlaten. ‘Maar zoveel voorbeelden zijn er niet van spelers die op jonge leeftijd naar het buitenland vertrekken en het daar hebben gemaakt. Seedorf misschien. Gelukkig heeft Cruijff altijd tegen die gasten gezegd dat ze pas later naar het buitenland moesten. Dat vind ik nog steeds. Maar nu heb je zelfs mensen, zoals Bert van Marwijk, die over jonge en talentvolle spelers zeggen dat ze Nederland beter kunnen verlaten. Jammer.’

Portret 2: Patrick Kluivert

Het puntertje van Patrick Kluivert in de Champions League-finale van 1995 staat misschien wel symbool voor het succes van de Ajax-opleiding. Jonge jongens, gesteund door een aantal routiniers, veroverden Europa met voetbal zoals dat alleen in Amsterdam werd gespeeld. Het was fris, frivool, er zat lef in en een verbetenheid om te slagen. Critici zeggen dat de Ajax-academie in verval is geraakt, dat er te weinig groeibriljanten doorstromen. Jol begrijpt het niet. ‘Als wij hier een jeugdtoernooi hebben waaraan Barcelona, AC Milan en Bayern München deelnemen, winnen we met twee vingers in de neus. Na afloop vindt geen tegenstander dat vreemd, want de Ajax-opleiding heeft bij hen nog steeds aanzien. En dan zullen wij hier in Nederland gaan zeggen dat het helemaal niks is? Terwijl ik zeven à acht spelers in het eerste elftal heb lopen die uit eigen kweek komen!’

‘Er zit een versnelling in het proces van de opleiding die ongelooflijk is. Ik heb zelfs in de B-jeugd spelers lopen waarvoor clubs zich al hebben gemeld. Die willen vier à vijf miljoen euro uittrekken voor die gasten. Of neem Christian Eriksen die de laatste maanden in het eerste elftal speelt. Niet lang geleden meldde zich er al een Europese topclub voor hem. Dan moet je denken in de grootte van AC Milan. Dus ga mij niet vertellen dat de jeugdopleiding in verval is geraakt. Integendeel.’

Wel gaat Jol de voetbalacademie van Ajax onder handen nemen. ‘Iedereen die bij ons in de jeugd speelt heeft kwaliteiten. Alleen is het wel zo dat spelers die doorstromen naar de eerste selectie vaak inhoud tekortkomen. Daarom willen we nóg meer én specifieker gaan trainen. Iedere speler moet zijn eigen handelsmerk uitbouwen. Hen opleiden tot specialisten, dáár zijn we mee bezig.’

Portret 3: Marco van Basten

Je zou kunnen zeggen dat Martin Jol in een wurggreep zit door het beleid van Marco van Basten. Je zou kunnen zeggen dat hij geen geld meer heeft om te investeren, omdat zijn voorganger ongeveer dertig miljoen euro heeft uitgegeven voor spelers die amper iets toevoegen. Je zou kunnen zeggen dat Jol de klappen op moet vangen, omdat er met name onder oud-technisch directeur Martin van Geel en in mindere mate onder Van Basten zoveel contractspelers zijn gekomen. ‘Ophouden nou. Van Basten is een prima vent. Dat vind ik, dat vinden de mensen bij Ajax. Toen ik bij Tottenham Hotspur vertrok, kwam Juande Ramos en vertelde meteen dat de selectie die ik had achtergelaten niet fit was, om er daarna zelf een zootje van te maken. Dat zou ik nóóit over een voorganger zeggen.’

‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid en maakt de keuzes waarvan hij denkt dat ze de juiste zijn. Als Van Basten meer geluk had gehad bij zijn transferbeleid had het heel anders kunnen lopen. Met de kennis van nu had ik misschien ook wel andere dingen gedaan. Voor het seizoen kreeg ik te horen dat we geen linksback hadden. Toen dacht ik meteen aan Atouba, die niets hoefde te kosten. Makkelijke transfer, vond ik dat. Maar nu zie ik dat Anita het fantastisch doet op die positie, zie ik dat Vertonghen en Alderweireld uitstekend in het centrum zijn. Had ik met de wetenschap van nu toen nog dezelfde keuzes gemaakt? Ik denk het niet.’

Sulejmani

Toch laat het ongelukkige transferbeleid van de laatste jaren ook sporen achter. Miralem Sulejmani bijvoorbeeld, gekocht voor 18 miljoen euro (16 miljoen afkoopsom plus twee miljoen makelaarscommissie, red.). Jol is voorzichtig als hij het over de aanvaller heeft. ‘Hij is nog heel jong en kan er zelf niets aan doen dat er mensen zijn geweest die zoveel geld voor hem hebben uitgegeven. Hij is gekocht voor de linkerflank, maar is voornamelijk bruikbaar als hij, met zijn snelheid en afwerking, heel dicht bij de goal van de tegenstander speelt. Dezelfde positie die Luis Suarez aan de rechterkant bij ons heeft. Wil je ze dus allebei opstellen, dan moet je met de kerstboom-variant gaan voetballen. Bij sc Heerenveen werkte het wel, omdat hij door Danijel Pranjic in zijn rug werd gesteund, maar wij spelen anders.’

‘Sulejmani is wel iemand die altijd moet spelen. Op het moment dat dat niet gebeurt, heeft hij niet de ervaring dat hij moet knokken, is er bij hem niet de wil dat hij sterker moet worden om toch weer in de basis te komen. Ik geef spelers instrumenten, waarmee ze zichzelf een eigen gezicht moeten geven. Spelers moeten het zelf doen en ik help daarbij, maar ik kan Sulejmani geen gezicht geven als hij dat uit zichzelf niet doet.’

Portret 4: Luis Suarez (de enige in kleur)

Suarez symboliseert het heden én de toekomt van Ajax, want als de aanvaller straks wordt verkocht zal dat de kas in Amsterdam weer aanvullen. ‘Hij is, als hij zich zo blijft manifesteren, uiteindelijk voor ons niet te behouden. Dat is ook niet zo raar als je er zó ver bovenuit steekt. Kijk naar zijn statistieken en zeg jij maar wie er beter is geweest in de Nederlandse competitie. Mateja Kezman? Ik zeg van niet. Ronaldo bij PSV? Ik zeg van niet. Ik denk zelfs dat er in Neder-land nog nooit iemand heeft gevoetbald die meer rendement heeft gehad dan Luis. Het is onmogelijk dat hij nog twee of drie jaar bij ons zal blijven.’

Cruijff wijst Jol de weg - DePers.nl